کتاب مفید بازرگانی بین الملل (نظریه ها و کاربردها)

نوشته محمد حقیقی، توسط انتشارات دانشگاه تهران چاپ شده است. خلاصه ذیل به کوشش سرکار خانم آ.ارجمندی نژاد تهیه و در اختیار سایت قرار داده شده است. به علاقه مندان توصیه می گردد، پس از خرید و مطالعه کتاب، با تهیه فایل زیر، مطالب کتاب را مرور نمایند. در ادامه بخشی از خلاصه کتاب آورده شده است.

فصل اول
دیدگاه‌ها و نظریات بازرگانی بین‌المللی

از همان آغاز پیدایش علم اقتصاد مبادلات بین المللی هم مورد بحث قرار گرفته است. مرکانتیلیسم اولین مکتب اقتصادی است که در مورد تجارت خارجی سخن گفته و سیاست تشویق صادرات و کاهش واردات و در نهایت افزایش یافتن تراز تجاری کشورها را مورد تأکید قرار داده است.

از این دیدگاه فزونی صادرات بر واردات به انباشت ذخایر پولی و افزایش قدرت سیاسی و اقتصادی دولت ها می انجامد.

نظریه آدام اسمیت

بنیانگذار مکتب اقتصاد کلاسیک یعنی آدام اسمیت نیز مبادلات تجاری بین ملت ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و با مطرح نمودن نظریه برتری مطلق و تقسیم کار بین المللی به کشورها توصیه نموده است که منابع اقتصادی خود را در زمینه کالاهایی به کار برند که در تولید آنها نسبت به سایر کشورها از مزیت مطلق برخوردارند.

نظریه ریکاردو

دیوید ریکاردو هم که از شاگردان همین مکتب محسوب می شود، با انجام مطالعات ارزنده خود نظریه برتری نسبی را ارایه کرد که نسبت به تئوری اسمیت فراگیرتر بوده است.

از دیدگاه این نظریه نه تنها برخورداری از مزیت مطلق بلکه دارا بودن مزیت نسبی هم می تواند فرصت مناسبی برای کشورها در عرصه تجارت خارجی فراهم نماید.

بر پایه این تئوری کشورهایی که در تولید چندین کالا برتری مطلق دارند، باید منابع اقتصادی خود را در کالاهایی متمرکز نمایند که در تولید آنها بیشترین کارآمدی را دارند؛

همچنین کشورهایی هم که در تولید هیچ کالایی برتری مطلق ندارند، بر پایه برتری نسبی می توانند با سایر کشورها وارد مبادله شده و منافعی بدست آورند.

نظریه وفور عوامل تولید

این نظریه بر اساس پژوهش های اقتصادی- هکتچر و اهلین – که هردو اقتصاددان بودند، به شرح زیر مطرح گردید: هنگامی که عوامل تولید یک کالا در کشوری فراوان باشد، کشور مذکور در تولید این کالا از مزیت برخوردار خواهد شد.

دیدگاه سیکل عمرکالا

در دهه۱۹۶۰، ریماند ورنون تئوری سیکل عمر کالا یا گردش تکنولوژی در جهان را مطرح نمود. بر پایه این نظریه، ورود یک کالا به مراحل مختلف سیکل عمر مصرفی آن و تفاوت هایی که بین کشورها از این نظر وجود دارد.

همچنین انتقال تکنولوژی کالای مذکور از کشور ابداع کننده به کشورهای صنعتی درجه دوم، سپس به کشورهای تازه صنعتی شده، جایگاه تولید و جریان صادرات و واردات این کالاها را تغییر می دهد و در الگوی تجارت آن تأثیر می گذارد،

تفاوت در هزینه های تولید یک کالا، در کشورهایی که از نظر درجه توسعه اقتصادی با هم فاصله دارند و نیز انتقال فناوری منجر به گردش تکنولوژی در جهان و تغییر جهت تجارت می گردد.

دیدگاه پیشتاز بودن

در دهه ۱۹۷۰ نیز تئوری نوین تجارت بین الملل به نام نظریه مزیت پیشتاز بودن، بر پایه تحلیل های گروهی از اقتصاددادن ها شکل گرفت.

از این دیدگاه در آن دسته از صنایعی که نیاز به سرمایه گذاری اولیه سنگین داشته و سهم هزینه های ثابت در قیمت تمام شده محصول آنها بزرگ می باشد، شرکتی که پیش از دیگران وارد این صنعت شده و به سرمایه گذاری و تولید پرداخته از یک مزیت رقابتی برخوردار می شود.

دیدگاه تئوری مزیت رقابت ملی

در اوایل دهه ۱۹۹۰ نیز نظریه دیگری در قلمروی بازرگانی بین الملل بوسیله مایکل پورتر استاد دانشگاه هاوارد به نام تئوری مزیت رقابتی ملی ارایه گردید.

از دیدگاه این نظریه، توان رقابتی یک کشور در عرصه تجارت بین الملل به چهار عامل اصلی، بستگی پیدا می کند که شامل: برخورداری از عوامل یا منابع اولیه تولید، شرایط تقاضا در داخل کشور، وجود صنایع مرتبط و پشتیبانی کننده، استراتژی، ساختار شرکت ها و رقابتی بودن محیط فعالیت آنها می باشد (انگاره پورتر بازرگانی بین الملل).

از ترکیب این چهار عامل مدلی به نام الماس پورتر طراحی شده،که در مباحث بازرگانی و بازاریابی مورد بررسی قرار می گیرد. به نظر می رسد کاربرد این نظریه در قلمروی مدیریت بازرگانی و تجارت بین الملل بیش از سایر تئوری-ها باشد.

نظریه مرکانتیلیسم

اولین نظریه ای که در مورد تجارت بین الملل ارائه شده در اواسط قرن شانزدهم و در انگلستان بوده است. این نظریه که به نام مرکانتیلسم شهرت یافت ذخایر طلا و نقره را به عنوان پایه ثروت ملی و عاملی تعیین کننده در برقراری مبادلات خارجی کشورها می دانست.

در آن زمان طلا و نقره وسیله پرداخت در تجارت خارجی محسوب شده، و دستیابی به آن از طریق صادرات میسر می شد. از طرف دیگر واردات موجب خروج طلا و نقره به سایر کشورها می شد.